ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 3، خرداد 1402 ، شماره پی در پی 85

رنگ شناسی «بارورتر از بهار» در نقد فمینیستی «الاین شوالتر»

صفحه (155 - 172)
بهاره تقی‌پور ، محمود فیروزی مقدم (نویسنده مسئول)، حمیدرضا سلیمانیان ، علی صادقی‌منش
تاریخ دریافت مقاله : اردیبهشت 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مرداد 1401

چکیده

زمینه و هدف: یکی از موضوعات جدید در نقد فمینیستی آثار ادبی، مقوله رنگ‌شناسی است. با بررسی آثار زنان شاعر و نویسنده ازطریق روانشناسی رنگها میتوان به ساختارهای ذهنی و زبانی ناخودآگاه آنان پی برد؛ نیروهایی نامرئی که فراتر از ادعای شاعر و نویسنده، در آثار نمود پیدا میکنند. لذا در این پژوهش با بررسی ترکیبی مؤلفه های رنگ‌شناسی، همراه با نقد فمینیستی الاین شوالتر، کتاب «باروتر از بهار» مورد ارزیابی قرار میگیرد. این کتاب مجموعه ای از شعر شاعرانِ زن معاصر است که نویسنده به قصد نشان دادنِ تضییع حقوق فردی زنان در قالب زبان نوشته است.

روش مطالعه: این جستار به شیوه توصیفی-تحلیلی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای بر محور نقد روانشناسانه و فمینیستی انجام شده است.

یافته ها: استفاده از عنصر رنگ در کتاب «بارورتر از بهار» بمنظور بیان عواطف و احساسات زنانه از بسامد زیادی برخوردار است. رنگهایی که بصورت «نماد» و «رمز» به کار رفته اند حکایت از خصایص بیولوژیکی و جسمی زنانه دارند. این رنگها در مدلهای مفهومی روانشناسی، بیولوژیکی، زبانشناسی و فرهنگی قابل‌تقسیم است و همچنین کاربرد آنها در آثار زنان به مراتب بیشتر از آثار مردان در تحلیلهای مشابه بوده است.

نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که با تکیه بر ساختارشکنی در فرم زبان میتوان در لایه های زیرین متن، به نوعی زبان زنانه دست یافت؛ زبانی که در ظاهر رنگ و بویی مردانه دارد و در بیشتر مواقع تحت‌تأثیر فضای مردسالارانه خلق شده است؛ اما درواقع نوعی نگاه فمینیستی در مفهوم جینوکرتیسیزم شوالتر دارد.

کلمات کلیدی
رنگ‌شناسی, فمینیسم, الاین شوالتر, بارورتر از بهار

• پاینده، حسین (1397)، نظریه و نقد ادبی، جلد دوم، تهران: سمت.
• چیجی ئیوا، هایداکی (1938). هارمونی رنگها. ترجمۀ هاشم جوادزاده، مشهد: ترانه.
• حسن زاده میرعلی، عبدالله و رحیمی، زهرا. (1397). «نقد روانکاوانۀ عنصر رنگ در اشعار فریدون مشیری» رخسار زبان، شمارۀ 5، صص 5-27.
• حکمت، شاهرخ و دولت آبادی، حمیده. (1389). «اشعار سیلویا پلات و فروغ در نقد فمینیستی الاین شوالتر». مطالعات ادبیات تطبیقی (15) 4، صص 57-80.
• سلدن، رامان و ویدوسون، پیتر (1384)، راهنمای نظریه ادبی معاصر، تهران: طرح نو.
• سلیمانی، فرامرز. (1369). بارورتر از بهار «نقد و بررسی نمونه هایی از شعر زنان ایران». تهران: دنیای مادر، چاپخانۀ بهمن.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا (1385). صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.
• شمیسا، سیروس (1378)، نقد ادبی، تهران: فردوس.
• عبداللهی، فاطمه و دیگران (1389). رنگ، روانشناسی زندگی، تهران: سبزان.
• علوی مقدم، مهیار و پورشهرام، سوسن (1389) «کاربرد نظریه روانشناسی ماکس شولتر در نقد و تحلیل شعر فروغ فرخزاد»، پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره جدید، شمارۀ 2، (پیاپی 6)، صص 94-83.
• فیگز، کیت، (1398). زنان و تبعیض، تبعیض جنسی و افسانۀ فرصتهای برابر، ترجمۀ اسفندیار زندپور و بهدخت مال امیری، تهران: گل آذین.
• لوشر، ماکس (1376). روانشناسی رنگها، ترجمه منیرو روانیپور، تهران: فرهنگستان یادواره.
• لوشر، ماکس، (1389). روانشناسی رنگها. ترجمۀ ویدا ابی زاده، تهران: دُرسا.
• ملکی، دودمان (1384). «اریکا یونگ، متن عاشقانه، زبان مردانه، بازتولید زنانه و زنانگی متن». گلستانه، شمارۀ 63 صص 16-14.
• نجم عراقی، منیژه و پاملا، آبوت (1381)، جامعه شناسی زنان، تهران: نشر نی.
• هریس، جانت، (1394). معیار یگانه دربارۀ آزادی زنان، ترجمۀ شهلا طهماسبی، تهران: گل‌آذین.
• Show alter, Elaine. (1986). towards a feminist poetics. The New feminist criticism: Essays on women, literature and theory. Ed. Elain Showalter. London: virago.
• Showalter, Elaine. (1997). “Toward A Feminist Poetics.” In Twentieth Century Literary Theory: A Reader. Newton, K. M., Ed. New York: St. Martin’s, pp. 216-250.